ჰაფეზი

საადი შირაზელი

„ბუსთანი“
მეექვსე კარის ფინალური აფორიზმები


სრულყოფილება ყოველი ადამის ძისა ის არის
თუ, დაგროვების კი არა, სურვილი გაცემის არის.

არ შეეცვლება გარეწარს საძრახი ზნე და გონება,
ძუნწი ძუნწადვე დარჩება, თუნდ ჰქონდეს დიდი ქონება.

ალალი კაცი არვის ვნებს სინამდვილით თუ ოცნებით,
თუნდ შიმშილობდეს, ცხოვრებას მაინც სდევს პატიოსნებით.

სიკეთის თესვა სჩვევიათ სულით უხვებს და ძლიერებს,
გაცემა ნიშნავს ავსებას და არა სიცარიელეს.

ადამიანის არსებას უფალი ქმნის და განკარგავს,
ჭკვადმყოფი ადამიანურ სახეს არასდროს დაკარგავს.

ის, ვინც სიმდიდრეს აგროვებს დიდი დროით და დროებით,
როცა მას კარგავს, კარგავენ თვით მას მლიქვნელთა ბრბოები.

თუ საკუთარ თავს შემატე ზნეობის მარგალიტები,
დარდს მადლად გიქცევს საწუთრო, სულში სიმწრით რომ იტევდი.

ვისაც ქვასავით სჩვევია უქმად და უშნოდ დაგდება,
ის არც არავის ახსოვს და არც არვის გამოადგება.

მაგრამ თუ ოქროს ფასს იძენს შენი საქმე თუ ფიქრები,
სულ სანთლით საძებარი და სათაყვანები იქნები.

კლდეების ნგრევა სჭირდება სარკისთვის მინის ძიებას,
ჰოდა, იმ სარკის დაჟანგვა არავის ეპატიება.

ქონებას ხანგრძლივ ვერვინ ფლობს, ის სადმე ერთხანს იდება,
ცოდნას და განათლებას კი თან სდევს მარადის დიდება.

საადი შირაზელი, ყაზალი

შენ ცისკარს რომ ეგებები მიბნედილი თვალებით,
ათას მიჯნურს ცეცხლს უკიდებ სიყვარულის ალებით;

კაცს კი არა, ტყის ბინადარ არსებასაც მოხიბლავ,
როცა მზერას მიმოაბნევ ვნების შემოძალებით.

ლამაზმანთა სახის მზერა თითქოს ვალად გვადევს და
ასე მიტომ ვიარებით დახუნძლული ვალებით.

მონა რომ ვარ მაგ მშვენების, შენთან თავის დახრა და
მორჩილება მე სიამით ვიგრძენ, განა წვალებით.

შენი ფასი შენ არ იცი... ჰკითხე ეს იმ მიჯნურებს,
რომ გიმზერენ ცრემლებს შუა მოციმციმე ლალებით2.

მე გონებაც არსად შემრჩა და სიცოცხლის სურვილზე
მიბმული ვარ მხოლოდ შენი ზილფით და დალალებით.

მიჯნურს ნუ სთხოვთ მოკრძალებულ და თვინიერ ცხოვრებას,
ტრფობა სხვაა, კრძალვა სხვაა... ყველა ბრძნული სწავლებით.

ჰე, ს ა ა დ ი, განგებას წინ ვერ აღუდგა ვერავინ
და ვერც შენ სძლევ ვერარა და ვერავითარ ძალებით.

„ბუსთანიდან“

საადი შირაზელის შეგონებანი

განგება სადაც ისურვებს, ნავს იქ წაიღებს ნიავით,
მენავე თუგინდ სამოსელს იგლეჯდეს ტანზე სიავით.

საადი, ხსნა და საშველი ქვეყნად არ სთხოვო არავის,
მხოლოდ უფალს აქვს სახელი მფარველისა და მფარავის.

დაგმანულ კარსაც გაგიღებს უფლის რწმენა და თაყვანი,
იგია ჭეშმარიტ გზაზე შენი შემწე და წამყვანი.

მან თუ ისურვა, იბრწყინებ, ვით საგვირგვინე სპეკალი,
და თუ შემოგწყრა, გზად გელის მხოლოდ ნარი და ეკალი.

* * *

ის ლოცვა მართლაც მადლია, თუ გულწრფელ გრძნობებს ინახავს,
თუ - არა, მაშ, ჩათვალე, რომ ფუჭი კაკალი გინახავს.

წელზე ზონარით* დადის, თუ დალყით* მოსილი კაცია,
ეს სულერთია, თუ ხალხის მოსაჩვენებლად აცვია.

რად გინდა კაიკაცობით შენ ყურადღების მიქცევა?! _
ბევრი მცდელობით კაცობა ქალაჩუნობად იქცევა.

ზომიერება გმართებს და ყოველთვის იყავ, რაცა ხარ,
სააშკარაოდ კი არა, კაცი იქ იყავ, საცა ხარ.

ნათხოვარ სამოსს ჩამოგგლეჯს ერთხელაც ვინმე მყისიერ
და გამოჩნდება შენს ძონძებს რომ ფარავ ნათხოვრის მიერ. (150)

დაბალი თუ ხარ, ოჩოფეხს ფეხზე რად ირგებ... რას შვები?
მოტყუვდებიან ამგვარი სიმაღლით მხოლოდ ბავშვები.

ვერცხლი რომ ყვითლად დაფერო და თქვა - ოქროა ნამდვილი,
უვიცის შეცდენა არის ამით ძალიან ადვილი.

მოოქროვილი გროშებით არ გაბრიყვდება ზარაფი,
უმალ მიხვდება, რომ ამას ფასი არა აქვს არაფრის.

სპილენძს თუ მოსაჩვენებლად აცხია ოქროს ფენები,
ცეცხლში ჩაგდებით გაქრება, რაც ჰქონდა მოსაჩვენები.

* * *

შენს გულწრფელობას მიენდე, სხვა შველა არ დაგრჩენია,
ბრბოსგან ხომ წრფელი ზრახვანი არვის არასდროს სმენია.

ბრბო მოწონებით თუ გხვდება, ნუ ფიქრობ - მართლა კარგი ხარ,
ისინი მხოლოდ მას სჭვრეტენ, რომ გარეგნულად ვარგიხარ.

ქცევით და ტურფა იერით თუ ხარ ფერიის სადარი,
ბრბო არ იკითხავს შენს სულში ამდენი ჭუჭყი რად არი.

შენი ფლიდობით სამოთხის კართან მისვლას თუ გაცლიან,
ნიღაბს მახინჯი სახიდან იქ უმალ ჩამოგაცლიან.

საადი შირაზელი

„ბუსთანი“

მეხუთე კარი

მე-2 იგავი

ერთ არდებილელს ვიცნობდი, მას სახელს ძალა რამ სძენდა -

სპილოს შვილს ხელს თუ დაჰკრავდა, დედის ხორთუმში აძვრენდა.

მასთან ჭიდილი ისურვა ჭაბუკმა, ნაბდით მოსილმა

და ნათელი დღე უეცრად თითქოს-და ღამემ მონისლა.

ბარამ-გურს ჰგავდა, თუმც იყო ერთობ მსურველი ავისა,

ხელში ეჭირა მარტოდენ ქამანდი კანჯრის ტყავისა.

არდებილელმაც გაიგო მიზეზი მისი მოსვლის და

უმალ მშვილდს დასწვდა და სიმი ლამის ყურამდე მოზიდა.

ორმოცდაათი ისარი სტყორცნა და განა რა ეცვა,

რომ ისრებისგან ნაბადმა შეძლო ჭაბუკი დაეცვა?!

როცა ნაბდოსანს მიეცა დრო შებრძოლების მომცველი,

თვისი ქამანდით გაკოჭა უიღბლო ისრის მტყორცნელი.

იმ არდებილელს მოეპყრო, როგორც ქურდსა და მპარავსა, -

იქ მიათრია, საითაც ხედავდა იმის კარავსა....

და მოისარი სირცხვილმა დატანჯა, არ დააძინა,

დილით მსახურმა რომ ნახა, თითქოს ამ სიტყვით დასცინა:

„შენი ნატყორცნი ისრით რომ რკინას ხვრეტდი და ღარავდი,

მის ნაბადს ვერრა დააკელ?! ანდა ტყვედ როგორ ჩავარდი?!“

არდებილელმა პასუხი გასცა მას, ცრემლით ცხებული:

„დღე სიკვდილისა ყველასთვის სადღაც არს ჩასაფრებული!

შენ იცი ჩემი ამბები ბრძოლებში გამოხდომისა, -

როსტომს შეეძლო ესწავლა ჩემგან წესები ომისა;

როდესაც განგების თვალი მე მოწყალებით მიმზერდა,

ნაბადს კი არა, რკინასაც ვირჩევდი დასამიზნებლად,

ახლა კი ბედმა მიმუხთლა... უიღბლოდ დამცა დაბლა და

ჩემგან ნატყორცნი ისრები მოიგერია ნაბადმა“.

* * *

შუბი ჯავშანს ხვრეტს, მეომარს სიკვდილი თუ უწერია,

იღბლიანთან კი ის შუბი პერანგსაც ვერ მოერია.

სიკვდილი ხმალს რომ აღმართავს, ვეღარაფერი გიშველის,

გინდა აბჯარი გეცვას და გინდა მთლად იყო შიშველი,

იღბლიანთან ხომ კარგახანს სიკვდილს არ დაედგომება,

მის შორიახლოს მრავალჯერ თუნდა იქუხონ ომებმა...

ბრძენი იღბალს ვერ შეიქმნის, ფიქრებით ცაც რომ გაკვეთოს,

ბრიყვს თუ ბედი აქვს, სულ ხარობს, თუნდ არაფერი აკეთოს.

თურქული პოეზია

ვმუშაობ თურქული პოეზიის კრებულზე; ვეძებ წიგნებში, პრესაში, ინტერნეტში თარგმანებს, მიგზავნიან პწკარედებს და მხატვრულ სახეს ვაძლევ მათ, ან მე თვითონ ვეძებ ინტერნეტში ამა თუ იმ პოეტის შემოქმედების ინგლისურ ან რუსულ ანალიზს და მერე „ვაკეთებ“ ლექსს... ეს პოეტი დღეს გავიცანი და მისი ლექსიც გავაქართულე... იმედია, თურქოლოგები არ დამძრახავენ.

ქაიგუსუზ აბდალი (XIV-XV სს)

ამ პოეტის შესახებ მცირე ბიოგრაფიული ცნობებია შემორჩენილი. ცნობილია მხოლო ის, რომ დაიბადა ალაიას (ახლანდელი ალანიას) სიახლოვეს. მისი ნამდცილი სახელია ალაათთინ ღაიბი (სხვა ვერსიით - ღარიბი/ყარიბი); დაიბადა მდიდარი ბეის ოჯახში, მაგრამ ახალგაზრდობაშივე, ეზიარა რა სუფიზმის საფუძვლებს, მიატოვა ოჯახი და დერვიშთა სავანეს შეეხიზნა, რომლის შეიხი აბდ-ალ მუსა იყო. თავდაპირველად სასულიერო ლექსებს წერდა, შემდეგ იუნუს ემრეს ზეგავლენით სუფისტურ-სატრფიალო ლირიკაზე გადაერთო, თუმცა მისთვის არც ხალისიანი, სასიმღერო ლექსების შეთხზვა იყო მიუღებელი. ხსენებულ სავანეში მან თავის ფსევდონიმად შეარჩია სახელი „ქაუგუსუზ (უდარდელი) აბდალი“ და ამ სახელით მოიარა მახლობელი აღმოსავლეთის და ბალკანეთის ბევრი ქვეყანა, ასევე მოილოცა ისლამის წმინდა ქალაქი მექა, თუმცა საბოლოოდ ეგვიპტეში დამკვიდრდა, მიიღო შეიხის ტიტული და სასულიერო მოღვაწეობას უძღვნა მთელი დარჩენილი სიცოცხლე; გარდაიცვალა იქვე ეგვიპტეში და დაკრძალეს ქალაქ კაიროს მახლობლად აბდალ ალ-მაღარას გამოქვაბულში, ამიტომაც ამ პოეტს ხსენებული საძვალის არაბული სახელითაც იცნობენ.

გარდა ლექსების კრებულისა (დივანისა), შექმნილი აქვს, აგრეთვე, პოემები - „დოლაფ-ნამე“ (დოლაბის წიგნი), „იაშ-ნამე“ (ასაკის წიგნი) და პროზაული სუფიური ტრაქტატები.

მე შენს გარდა, სხვა რამ ქვეყნად

სალოცავი ვიცი განა?!

შენ რომ არა, ვის ვეყმო და

ვანდო თავი, ვიცი განა?!

მითხრეს: „გახდნენ ავსულები,

ტრფობის ზღვართან გასულები...“

წუთისოფლად ვინ კარგია

და ვინ - ავი, ვიცი განა?!

ფარისეველს ვხედავ მრავალს...

მათგან ხსნას და გამოსავალს

ვერსად ვაგნებ... მტრად ვექცე თუ

მქონდეს ზავი, ვიცი განა?!

ქაიგუსუზ ყ ა რ ი ბ  ვარ და

სულ ძონძებით დავდივარ და

შენი სილამაზის გარდა,

სანახავი ვიცი განა?!

მე-12 სონეტის ვარიაციები

დაიბეჭდა მცირე ტირაჟით, არაკომერციული მიზნით.