(XVI საუკუნე, სომხეთი)
აირენები
აირენი – შუა საუკუნეების სომხური პოეზიის სატრფიალო–ფილოსოფიური ლექსის სახეობა, რომელიც შედგება ოთხი 15 მარცვლიანი სტრიქონისგან
1.
შენც ყმაწვილი ხარ და მეც ყმაწვილი, ჩვენ სიყვარული არა გვწყინდება,
ჩემი სხეულიც სარო მგონია, შენი სარო რომ ჩემთან წყვილდება,
ზეცას მაგონებს შენი თვალები, როცა წყენისგან გაიწმინდება
და შენი მკერდი თითქოს დილაა - რაც მეტს ვაშიშვლებ, უფრო ბრწყინდება.
2.
გარეთ გამოდი, ღვთის შესადარო, გამოიარე ბნელი ნაძვნარი
და მომანათე მაგ მკერდის შუქი, ვით ღრუბლებიდან ელვის ხანძარი.
შენმა თვალებმა ღვთისმოსავებსაც გადაავიწყეს ღმერთის ტაძარი,
მე კი გავშორდი მშობლიურ კერას და შენს საძებრად ცხენი დავძარი.
3.
წაიღეს ჩემი სატრფოს სურათი, რომ ჩინ-მაჩინში დაედოთ ფასი,
ყველა გაოცდა – მისი ბადალი არვის ენახა აზრი და არსი...
შემოკრბა მასთან ბევრი მხატვარი, ერთბაშად ხუთი ათასჯერ ასი
და ვერვინ შეძლო, რომ დაეხატა იქ ჩემი სატრფოს სურათის მსგავსი.
4.
ფასიც რომ ედოს, იყიდე ტრფობა, ნუ უსმენ ხალხის ხორხოცს და ხარხარს;
მე ტრფობის ფასად სულსაც მივცემ და სხეულს მივაგდებ უძლურს და საპყარს.
ჩემთან ჩამოჯექ და მე გიამბობ ჩემი ტრფიალის უთვალავ ზღაპარს...
ტრფიალზე ტკბილი არარა არის, ის მირჩევნია თაფლსა და შაქარს.
5.
ასე მგონია, ღამდება-მეთქი, წყვდიადით ნაფერ ზილფებს რომ გაშლი;
შენი თვალები უძირო ზღვაა, შენი ნიკაპი – სამოთხის ვაშლი;
წამწამებიდან ისრებს თუ მტყორცნი, სიკვდილ-სიცოცხლის ზღვარსაც კი წაშლი,
ლალის ტუჩებში მზის სხივებს მალავ... მე მათ ძებნაში ამაოდ დავშვრი.
6.
გიშრისთვალავ და გიშრისთმიანო, სანამ მეწვევა მე აღსასრული,
შენ მეწვიე და გადამავიწყე ამქვეყნის ყველა ტურფა ასული.
ღამით მეახელ და მაპოვნინე ამ უსასრულო ფიქრის სასრული...
ზედ დააკონე ჩემს ბაგეს ბაგე, რომ შენი სუნთქვით დავიტკბო სული.
7.
ო, ჩემო მთებო, სატრფო დავკარგე... სატრფო დავკარგე, ჩემო ხევებო...
ო, ჩემო ქარო, მითხარი რამე, ზოგჯერ ბრძნულად რომ ჩაახველებო,
შენც მომისმინე, ჩემო მდინარევ, ლოდებზე ხტუნვით განახელებო:
სატრფომ დამტოვა და ასე მთხრა - "შენს სატრფოდ ნუღარ მასახელებო".
8.
წყვდიად ღამეში ღვინისგან შემთვრალს ჩათვლემა მსურდა ორიოდ წამით;
თვალს რომ ვხუჭავდი, უცებ მომესმა - შენ მოდიოდი კაბის შრიალით...
მე ღაწვი ღაწვზე რომ დაგაკონე, შენ ჩამჩურჩულე უცხო სიამით:
"არა გრცხვენია, მიჯნური ხარ და თვალის დახუჭვა ისურვე ღამით?!"
9.
წყაროსთან მოხველ და მაგ მკერდიდან მთვარე გამოკრთა... ჰოი, რამდენი!
ერთი უეცრად წყალში ჩავარდა, მე ვეძებე და ვერ მივაგენი.
ნეტავი იმას, ვისაც ათრობდა ღამის სურნელი, შენგან ნადენი,
ვინც მოგეხვია ჩამოქნილ მხრებზე და დაგიკოცნა ტკბილი ბაგენი.
10.
მე თვალი ვარ და შენ ხარ სინათლე, უსინათლოდ ხომ ბრმავდება თვალი;
შენ წყალი ხარ და მე - შენი თევზი, თევზს საარსებოდ სჭირდება წყალი;
ხელადის ბაგეს რომ დამაშორონ, მაინც გამათბობს სიცოცხლის ალი,
მაგრამ შენს ბაგეს როცა ვშორდები, უსულოდ მრჩება ხორცი და ძვალი.
11.
ულამაზო ქალს კოცნა შევთხოვე და გამეპრანჭა მე ის სულელი –
`შენ რომ გაკოცო, ხომ შევრცხვებიო, წყენა შემხვდება განუკურნელი...."
მე ლამაზმანმა მომძახა მაშინ: "ნუ ხარ მახინჯის კოცნის მსურველი,
მოდი, გაკოცებს შენი ის მიჯნური, ვისაც ტრფიალის ათრობს სურნელი".
12.
ო, უტურფესო! ქვეყნად შენნაირს, ვეღარასოდეს შობენ დედები;
თმას რომ გაიშლი, მათი სურნელით მე ღობე-ყორეს მიმოვედები.
ვარდი მაჩუქე... უნდა დავტოვო მე ეს ველები და ეს ქედები,
ვარდს რომ დავხედავ, შენი სოფლისკენ კვლავ სინანულით მოვიხედები.
13.
- მთვარევ, გაფრინდი და მოიხილე ტანად ლერწამი და პირად მანგი...
- მე ხომ არ ვიცი მისი სამყოფი?! - თუ გაიგონე საამო ჰანგი,
იქ არის, იქ ზის, გალავნის მიღმა, ხესთან ჩამომჯდარს უჭირავს ჩანგი
და ასე მღერის: "ო, რა ტკბილია ტრფობის ალმური და ღვინის ბანგი!"
14.
ჩემს გულში ტრფობა რომ იბუდებდა, ქუხდა ქალაქში დარდის ნაღარა;
ეს არ გვაკმარა, ჩემგან გაფრინდა და დედამიწის გულიც დაღარა.
გონის წართმევაც მოისურვა და ნახა, რომ გონიც მქონდა აღარა,
ჩემს თვალში ცრემლი რომ ვერ იპოვა, სანაცვლოდ გულის სისხლი დაღვარა.
15.
მრავალჯერ გითხარ - ნუ ეტრფი ვარდებს, ბუნებამ ვარდი უეკლოდ არ შვა;
ლამაზი ია დაგათრობს მეტად, მას არ სჩვევია ტრფიალის დაშლა.
გაშლილი ვარდი დაჭკნება მალე, ვინც მას ეტრფოდა, ამაოდ დაშვრა...
გიყვარდეს შენ ის ვარდის კოკორი, შენს ხელებში რომ დაიწყო გაშლა.
16.
მთელმა ქვეყანამ ოდითგან იცის, შენდამი ტრფობამ რომ გამახელა
და ყველას უკვრის - პატარა გულში როგორ ეტევა ტრფობა ამხელა?!
დედის რძედ მექცა ეს სიყვარული და სიყვარული მექცა სახელად,
შენ ყოველ ღამე სიზმრად გხედავ და დილით არ მინდა თვალის ახელა.
17.
ტურფა ყვავილო. საიდან მოხველ, სად იზრდებიან შენი ცალები?
მოხველ და რაწამს სულში შემოხველ, უმალ მომედო ცეცხლის ალები.
შენ ჩემი გული რომ მოიხილე, და მიხვდი, ტრფობას რომ ვეძალები,
ფრთა ფრთას შემოჰკარ, გამიფრინდი და თან გაიყოლე ჩემი თვალები.
18.
შენ ლალი ხარ და მე ვარ ბეჭედი და შენი თვალი ჩაუსვამთ ჩემში,
შენ მოციმციმე ოქრომკედი ხარ, მე – ოქრომკედის მქარგველი ნემსი.
შენ ვაშლი ხარ და მე ვარ მებაღე, შენ - ჯეირანი, მე - შენი მწყემსი,
რომ დაგვაშორონ, შენ დაჭკნები და მეც გამიხმება სიცოცხლის ფესვი.
19.
ტრფიალით არის ნასაზრდოები მცირე კორდი თუ დიდი ტრამალი,
მე კი ექიმი ვერსაით ვნახე, არავინ იცის ჩემი წამალი;
ჩემს ჩივილს სატრფოს ვერვინ მიაწვდენს, არავინ არის მისებრ ფრთამალი...
წავალ და ისევ ჩემნაირს ვეტყვი, ტრფობა რომ ძალზედ ძნელი რამ არის.
20.
ვინც ხმას ვერ იღებს სატრფოს წინაშე და ვერ უგზავნის ვეღარც ბარათებს,
დაე, საფლავი ამოითხაროს და ცოცხლად გაჰყვეს მიწის დაღმართებს,
ოღონდ მან გული ზემოთ დატოვოს, მისცეს ღვთისმოსავს, თუნდაც წარმართებს
და ვინმე იტყვის: "ტრფობისგან გული თავად იწვის და სხვის გზას ანათებს".
21.
ასე ვთქვი - წავალ, რომ განვიშორო გულიდან ვნება სიყვარულისა.
შორს წავედი და... მხოლოდ ეს ვიგრძენ, რომ განმიახლდა ცეცხლი გულისა.
ხალხო, თუ ცეცხლი მოისაკლისეთ, თუ გულგრილობამ გაგაგულისათ,
დე, ჩემი ცეცხლი წაიღოს ყველამ - ყველა ჯურის და ყველა რჯულისამ.
22.
მე ჩემი სატრფო ვიხილე დილით კაბის შრიალით გზად მიმავალი
და ვკითხე: "კოცნას როგორ აფასებ?" მითხრა: "მინდაო ოქრო მრავალი".
კოცნისთვის ოქროს არ გავიმეტებ, თუნდაც მომიჭრან გზა და სავალი,
მაგრამ სურვილით თუ მოგინდები, მოდი, გაკოცებ... იყოს ალალი!
23.
წადი!... მე აღარ მჭირდები, აღარ... მეც დამღალე და გულიც დაღალე;
ტრფობის ისარი ნეტავ რად მტყორცნე?! ის დამიმიზნე, ნეტავ, რაღა მე?!
თუკი მეტყვიან, რომ შენ წყარო ხარ და ქვეყნად ბევრი წყალი დაღვარე...
თუნდაც მთელი წლის წყურვილი მკლავდეს, არ მოვალ წყლისთვის შენთან აღარ მე.
ჰოვანეს თუმანიანი
(1869-1923)
ვარსკვლავებო, ვარსკვლავებო ციერო,
წუთისოფლის თვალთა თვალსაწიერო.
მარად ჩანხართ მოციმციმე სხივებით
და მიღიმით ციდან მოლივლივებით,
ეს ღიმილი სულ თან მახლდა მაშინ მე,
როცა ვიყავ უცოდველი ბავშვი მე
და თქვენსავით ციალით და ნათებით
ჩემს სიცოცხლეს ვრთავდი ათინათებით,
მივყვებოდი ლაღად, სადაც გზა იყო,
არ ვიცოდი მაშინ დარდი რა იყო...
თქვენ ღიმილით მიმზერთ ახლაც, მაგრამ მე
ტკივილს ვხედავ, ფეხს საითაც დავდგამ მე,
მიმატოვა იმედმა და ხალისმა,
ცრემლითღა მაქვს მოლოდინი ხვალისა...
მიმაცილებთ თქვენ სამარის კარამდის
და ღიმილით გადმომხედავთ მარადის.
პარუირ სევაკი (1924-1971)
არაფერი ხდება ქვეყნად ერთი ხელის მოსმით,
- თავად თოვლიც არვის უკვირს უცაბედი მოსვლით...
უცებ ციხე არ შენდება, არც ქარი ქრის სადმე,
არც ხალიჩა იქსოვება საუცბადო რადმე.
უცებ ხილიც არ მწიფდება და არც ჭკუა კაცის,
დაწყვილება მარტოობას უცებ არსად არ ცვლის,
უცებ ვერვინ ძღება... ვერვინ გრძნობს ნაჩქარევ წყურვილს...
ნამყო, აწმყო და მყოფადი უცებ ვერ სპობს სურვილს...
ყველაფერი მართალია! - წესია და რიგი
დადგენილი წუთისოფლად და სრულდება იგი...
მე თუ მკითხეს: "რა გინდაო და რა ტკივილს უძლებ?"
ვუპასუხებ: "ყველაფერი ნეტავ მოხდეს უცებ!"
